Class 12 Social एकाइ २ पाठ १ Notes download | Class 12 Social Studies Unit 2 Chapter 1 notes
कक्षा १२ सामाजिक शिक्षा
एकाइ २: नेपालका भौगोलिक क्षेत्रहरु
पाठ १: हिमाली क्षेत्र
हिमाली क्षेत्रको परिचय:
नेपालको भूगोललाई तीन प्रमुख भौगोलिक क्षेत्रहरूमा विभाजन गरिएको छ: हिमाली, पहाडी र तराई। यीमध्ये, हिमाली क्षेत्र नेपालका उत्तरी भागमा अवस्थित रहेको छ। यो क्षेत्र संसारकै उच्च हिमालहरूको घर हो जसमा विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा (माउन्ट एभरेस्ट) पनि समावेश छ।
प्राकृतिक विशेषताहरु:
- हिमालहरु:
- यस क्षेत्रमा विश्वका केही सर्वाधिक उचाइ भएका हिमालहरू रहेका छन्।
- प्रमुख हिमालहरूमा सगरमाथा (८,८४८ मि), कञ्चनजंघा (८,५८६ मि), ल्होत्से (८,५१६ मि), मकालु (८,४८१ मि) आदि पर्दछन्।
- जलवायु:
- हिमाली क्षेत्रको जलवायु अत्यन्तै चिसो हुन्छ। यहाँको तापक्रम वर्षभरि नै कम रहने गर्दछ।
- हिउँदमा हिमपात हुने र गृष्म ऋतुमा पनि तापक्रम धेरै नबढ्ने गर्छ।
जलवायु र वनस्पति:
- हिमाली क्षेत्रको जलवायु अत्यधिक चिसो हुने भएकाले यहाँको वनस्पति र खेतीपाती सीमित मात्रामा हुने गर्दछ।
- प्रमुख वनस्पतिहरूमा जुनिपर, पाइन्, रोधोडेन्ड्रोन आदि पाइन्छ।
- सिमसारहरू, अल्पाइन मीडोज र ग्लेसियरहरू पनि यस क्षेत्रका विशेषताहरू हुन्।
जनजीवन र संस्कृति:
- जनसंख्या:
- हिमाली क्षेत्रमा जनसंख्या अत्यन्त कम हुन्छ। यहाँको कठिन भौगोलिक अवस्था र कठोर जलवायुले गर्दा बसोबास गर्न अति कठिन छ।
- मुख्य जातजाति:
- शेर्पा, तामाङ, गुरुङ, थकाली आदिको बसोबास मुख्य रूपले हिमाली क्षेत्रमा पाइन्छ।
- यी जातिहरूको भाषा, संस्कार र संस्कृतिमा विविधता पाइन्छ।
- जीविकोपार्जन:
- हिमाली क्षेत्रका बासिन्दाहरूको मुख्य जीविकोपार्जन कृषिमा आधारित छ भने पशुपालन पनि महत्वपूर्ण रहन्छ।
- पर्यटन उद्योग, विशेष गरी पर्वतारोहण र ट्रेकिंग, प्रमुख आम्दानीको स्रोत हो।
सामाजिक र आर्थिक अवस्था:
- हिमाली क्षेत्रको शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाहरू तुलनात्मक रूपमा कमजोर छन्।
- यातायात र सञ्चार सुविधाहरू पनि सीमित छन्। सडक मार्ग र हवाई सेवाहरूको पहुँच भने विस्तार हुँदै गएको छ।
- आर्थिक स्रोतहरूको कमी, जैविक विविधताको मासिने खतरा आदि समस्याहरू रहेका छन्।
महत्वपूर्ण जानकारी:
- हिमाली क्षेत्र प्राकृतिक सौन्दर्यसँगै जैविक विविधता र सांस्कृतिक सम्पदामा धनी छ।
- यो क्षेत्र नेपालको पर्यटन उद्योगको मेरुदण्ड हो, जहाँ हरेक वर्ष हजारौं पर्यटकहरू आरोहण र भ्रमणका लागि आउँछन्।
यसरी, हिमाली क्षेत्र नेपालको एक महत्वपूर्ण भूगोलिक क्षेत्र हो जसको भौगोलिक, जलवायु, सांस्कृतिक तथा आर्थिक पक्षहरू विश्लेषण गर्ने क्रममा विभिन्न तथ्यहरू पत्ता लाग्छन्। यी सबै पक्षहरूलाई ध्यानमा राखेर हिमाली क्षेत्रको संरक्षण र विकास गरिनु पर्ने आवश्यक छ।